Skip to main content

CURRENT AFFAIRS 2020 (SCIENCE AND TECHNOLOGY)

 рд╡िрдЬ्рдЮाрди , рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рддрдеा рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг 2020

LONAR LAKE


рднाрд░рддीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдиेрд╡िрдЧेрд╢рди рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдк्рд░рдгाрд▓ी

  1. рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоुрдж्рд░ी рд╕ंрдЧрдарди (IMO) рдХी рд╕рдоुрдж्рд░ी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╕рдоिрддि (MSC) рдиे рдЕрдкрдиे 102 рд╡ें рд╕рдд्рд░ рдХे рджौрд░ाрди ‘рднाрд░рддीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдиेрд╡िрдЧेрд╢рди рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдк्рд░рдгाрд▓ी’ (IRNSS) рдХो ‘рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рд░ेрдбिрдпो рдиेрд╡िрдЧेрд╢рди рдк्рд░рдгाрд▓ी’ (WWRNS) рдХे рдПрдХ рдШрдЯрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдоाрди्рдпрддा рджे рджी рд╣ै।

  2. рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоुрдж्рд░ी рд╕ंрдЧрдарди (IMO) рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ (UN) рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕ंрд╕्рдеा рд╣ै, рдЬो рдХि рдоुрдЦ्рдпрддः рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢िрдкिंрдЧ рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░рдиे рдПрд╡ं рдЬрд╣ाреЫों рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рджूрд╖рдг рдХो рд░ोрдХрдиे рд╣ेрддु рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ै।

43  рдЪीрдиी рдоोрдмाрдЗрд▓ рдПрдк्рд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз

  1. рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╢ॉрдкिंрдЧ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдЕрд▓ी рдПрдХ्рд╕рдк्рд░ेрд╕ (AliExpress) рд╕рдоेрдд 43 рдирдП рдоोрдмाрдЗрд▓ рдПрдк्рд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧा рджिрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЕрдзिрдХрддрд░ рдПрдк्рд╕ рдХा рд╕ंрдмंрдз рдЪीрди рд╕े рд╣ै।

  2. рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╕рд░рдХाрд░ рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рдХुрд▓ 177 рдПрдк्рд╕ рдХो рдк्рд░рддिрдмंрдзिрдд рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ै।

  3. рдЗрд▓ेрдХ्‍рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ्‍рд╕ рдПрд╡ं рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдЕрдзिрдиिрдпрдо (IT рдЕрдзिрдиिрдпрдо), 2000 рдХी рдзाрд░ा 69A рдХे рддрд╣рдд рдЗрди рдоोрдмाрдЗрд▓ рдПрдк्рд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧाрдпा рд╣ै।

  4. рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХी рдзाрд░ा 69A рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдпрджि рдХोрдИ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдЕрдерд╡ा рдПрдк рднाрд░рдд рдХी рд░рдХ्рд╖ा, рдЙрд╕рдХी рд╕ंрдк्рд░рднुрддा рдФрд░ рдЕрдЦंрдбрддा, рдЕрди्рдп рджेрд╢ों рдХे рд╕ाрде рдоैрдд्рд░ीрдкूрд░्рдг рд╕ंрдмंрдзों рддрдеा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдк्рд░рддि рдЦрддрд░ा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддा рд╣ै рддो рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиिрдпрдд рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрди рдкрд░ рдк्рд░рддिрдмंрдз рд▓рдЧा рд╕рдХрддी рд╣ै।

  5. рдпрд╣ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдЙрд╕ рдЗрдирдкुрдЯ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХी рдЧрдИ рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рдоुрддाрдмिрдХ рдпे рдПрдк्рд╕ рдРрд╕ी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдоें рд╕ंрд▓рдЧ्рди рдеे, рдЬो рдХि рднाрд░рдд рдХी рд╕ंрдк्рд░рднुрддा рдФрд░ рдЕрдЦंрдбрддा, рднाрд░рдд рдХी рд░рдХ्рд╖ा рддрдеा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рд▓िрдпे рдиुрдХрд╕ाрдирджाрдпрдХ рд╣ैं।

рд╕ीрд░ो рд╕рд░्рд╡े

 

  1. рд╕рд░्рд╡े рд╕े рдпрд╣ рдкрддा рд▓рдЧाрдпा рдЬाрдПрдЧा рдХि рдХिрддрдиी рдЖрдмाрджी рдХोрд░ोрдиा рд╕े рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рд╣ुрдИ рд╣ै। рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдХिрддрдиे рдк्рд░рддिрд╢рдд рд▓ोрдЧों рдоें рдХोрд░ोрдиा рдХे рдк्рд░рддि рд╣рд░्рдб рдЗрдо्рдпुрдиिрдЯी рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ рд╣ै।

  2.  рд╕ीрд░ो рд╕рд░्рд╡े рдоें рдХिрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдХрдИ рд▓ोрдЧों рдХे рдЦूрди рдХे рд╕ीрд░рдо рдХी рдЬांрдЪ рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд▓ोрдЧों рдХे рд╢рд░ीрд░ рдоें рдХोрд░ोрдиा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд▓рдб़рдиे рд╡ाрд▓े рдПंрдЯीрдмॉрдбी рдХी рдоौрдЬूрджрдЧी рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдпрд╣ рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдХौрди рд╕ा рд╢рдЦ्рд╕ рдЗрд╕ рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рдеा рдФрд░ рдлिрд▓рд╣ाрд▓ рдаीрдХ рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै।


рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд▓ोрдиाрд░ рдЭीрд▓ рдХो ‘рд░ाрдорд╕рд░ рд╕्рдерд▓’ рдХे рд▓िрдП рдЪुрдиा рдЧрдпा

  1. рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдмुрд▓рдвाрдиा рдЬिрд▓े рдоें рд╕्рдеिрдд рдЦाрд░े рдкाрдиी рдХी рд▓ोрдиाрд░ рдЭीрд▓ рдХो рд░ाрдорд╕рд░ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рд╕ंрдзि рдХे рддрд╣рдд рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд╣рдд्рд╡ рдХी рджрд▓рджрд▓ी рднूрдоि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪुрдиा рдЧрдпा рд╣ै। 

  2. ‘рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдорд╣рдд्рд╡ рдХी рджрд▓рджрд▓ी рднूрдоि рдХा рд░ाрдорд╕рд░ рд╕рдордЭौрддा’ рдРрд╕ी рдЬрдЧрд╣ों рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рд╕рдоेрдХिрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕े рдЬुрдб़ी рд╕ंрдзि рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдиाрдо рдИрд░ाрди рдХे рд╢рд╣рд░ рд░ाрдорд╕рд░ рдХे рдиाрдо рдкрд░ рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै рдЬрд╣ां 1971 рдоें рдЗрд╕ рд╕ंрдзि рдкрд░ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХिрдпे рдЧрдпे рдеे।

  3.  рдмेрд╕ाрд▓्рдЯ рдЪрдЯ्рдЯाрдиों рдкрд░ рд╣рдЬाрд░ों рд╕ाрд▓ рдкрд╣рд▓े рдЧिрд░े рдЙрд▓्рдХाрдкिंрдб рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдЦाрд░े рдкाрдиी рдХी рд▓ोрдиाрд░ рдЭीрд▓ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ुрдЖ рдеा।



рдЪрдХ्рд░рд╡ाрддी рддूрдлाрди рдиिрд╡ाрд░ 

рдиिрд╡ाрд░ рдЗрд╕ рд╕ाрд▓ рдмंрдЧाрд▓ рдХी рдЦाрдб़ी рд╕े рдЙрдардиे рд╡ाрд▓ा рджूрд╕рд░ा рдмрдб़ा рддूрдл़ाрди рд╣ै. рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рдордИ рдХे рдорд╣ीрдиे рдоें рдЕрдо्рдлрди рддूрдл़ाрди рдЖрдпा рдеा.



рдЪीрди рдиे рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рджुрдиिрдпा рдХा рдкрд╣рд▓ा 6G рдПрдХ्рд╕рдкेрд░िрдоेंрдЯрд▓ рд╕ॅрдЯॅрд▓ाрдЗрдЯ

  1. рдЪीрди рдиे рджुрдиिрдпा рдХे рдкрд╣рд▓े 6G рдПрдХ्рд╕рдкेрд░िрдоेंрдЯрд▓ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоें рднेрдЬा рд╣ै। рдпрд╣ 6G рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдЙрди рддीрди рдЪीрдиी рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ों рдоें рд╕े рдПрдХ рдеा, рдЬिрд╕े рдЕрд░्рдЬेंрдЯीрдиा рдХी рдХंрдкрдиी рд╕ैрдЯрд▓ॉрдЬिрдХ рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд╕िрдд 10 рд╡ाрдгिрдЬ्рдпिрдХ рд░िрдоोрдЯ рд╕ेंрд╕िंрдЧ рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХे рд╕ाрде рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдпрд╣ рдЪीрди рдХी рд▓ॉрди्рдЧ рдоाрд░्рдЪ рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХा 351 рд╡ां рд░ॉрдХेрдЯ рдеा।

  2. рд░िрдкोрд░्рдЯों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдпрд╣ рддрдХрдиीрдХ 5G рдХी рддुрд▓рдиा рдоें 100 рдЧुрдиा рддेрдЬ рд╣ोрдиे рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рд╣ै। 6G рд╕ंрдЪाрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ рдХो 12 рдЕрди्рдп рдЙрдкрдЧ्рд░рд╣ों рдХे рд╕ाрде рдХрдХ्рд╖ा рдоें рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। 


рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓ूрдк рдкрд░ рдоाрдирд╡ рдпाрдд्рд░ी рдмैрдаाрдХрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг

  1. рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд▓ाрд╕ рд╡ेрдЧाрд╕ рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рд╡рд░्рдЬिрди рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓ूрдк рдкрд░ рдоाрдирд╡ рдпाрдд्рд░ी рдмैрдаाрдХрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХिрдпा рдЧрдпा। рдпрд╣ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдЗрд╕ рддрдХрдиीрдХ рдХो рдоाрдирд╡ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдоाрдиा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг 160 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдк्рд░рддि рдШंрдЯे рдХी рд░рдл्рддाрд░ рдкрд░ рд╣ुрдЖ। рд╣ाрд▓ांрдХि рджाрд╡ा рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓ूрдк рдкрд░ 960 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдк्рд░рддि рдШंрдЯे рдХी рд░рдл्рддाрд░ рд╕े рдЖрд╡ाрдЧрдорди рд╣ो рд╕рдХेрдЧा। рд╡рд░्рдЬिрди рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓ूрдк рдиे рдХрдо рд░рдл्рддाрд░ рдХी рд╡рдЬрд╣ рдЕрдкрдиे рдЫोрдЯे рдоाрд░्рдЧ рдХो рдмрддाрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрднी рдХेрд╡рд▓ 500 рдоीрдЯрд░ рд▓ंрдмा рд╣ै।

  2.  рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓ूрдк рджрд░рдЕрд╕рд▓, рд╡ेрдХ्рдпूрдо рдЯ्рдпूрдм рдЖрдзाрд░िрдд рддрдХрдиीрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╢ाрд▓рдХाрдп рдЯ्рдпूрдм рдоें рдХिрд╕ी рдЯ्рд░ेрди рдХी рддрд░рд╣ рдкॉрдб्рд╕ рдХो рдЧुрдЬाрд░ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкॉрдб्рд╕ рдЪुрдо्рдмрдХीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рддैрд░рддे рд╣ुрдИ рдЖрдЧे рдмрдв़рддे рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрди्рд╣ें рдХाрдлी рддेрдЬ, рдпрд╣ां рддрдХ рдХि рдХрд░ीрдм 600 рдоीрд▓ рдк्рд░рддि рдШंрдЯे рдХी рд░рдл्рддाрд░ рд╕े рдЪрд▓ाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।


‘рдкрд░рдо рд╕िрдж्рдзि’ (Param Siddhi)


  1.  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ुрдкрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯिंрдЧ рдЕрднिрдпाрди (National Super Computing Campaign) рдХे рддрд╣рдд рдиिрд░्рдоिрдд ‘рдкрд░рдо рд╕िрдж्рдзि’ (Param Siddhi) рдиाрдордХ рднाрд░рддीрдп рд╕ुрдкрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдХे 500 рд╕рдмрд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдХी рд╕ूрдЪी рдоें 63рд╡ां рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै.

  2. рджुрдиिрдпा рдХे рд╕рдмрд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी 500 рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ों рдХी рд▓िрд╕्рдЯ рдоें рдЬाрдкाрди рдХे рд╕ुрдкрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдлुрдЧाрдХू рдХो рдк्рд░рдердо рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। 

рд╢ुрдХ्рд░рдпाрди

  1. рдЪंрдж्рд░рдпाрди рдФрд░ рдоंрдЧрд▓рдпाрди рд╕े рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рднाрд░рддीрдп рд╕्рдкेрд╕ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдСрд░्рдЧрдиाрдЗрдЬेрд╢рди (ISRO) рдЕрдм рд╢ुрдХ्рд░ рдХी рдУрд░ рдЕрдкрдиा рдоिрд╢рди рднेрдЬрдиे рдХी рддैрдпाрд░ी рдоें рд╣ै। 

  2. рд╢ुрдХ्рд░рдпाрди-1 рдХे рддрд╣рдд рд╣рдоाрд░े рд╕ोрд▓рд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХे рд╕рдмрд╕े рдЧрд░्рдо рдЧ्рд░рд╣ рд╢ुрдХ्рд░ рдХो рд╕्рдЯрдбी рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП ISRO рдиे рдоिрд╢рди рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рджिрдпा рд╣ै। 

  3. рдзрд░рддी рдХे рд╕рдмрд╕े рдХрд░ीрдмी рдЧ्рд░рд╣ рд╢ुрдХ्рд░ рдХा рд╡ाрдпुрдоंрдбрд▓ рдХाрдлी рдШрдиा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕рддрд╣ рдкрд░ рддाрдкрдоाрди 470 рдбिрдЧ्рд░ी рд╕ेрд▓्рд╕िрдпрд╕ рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪ рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ां рджрдмाрд╡ рдзрд░рддी рдХी рддुрд▓рдиा рдоें 90 рдЧुрдиा рдЬ्рдпाрджा рд╣ै।

  4.  рдЗрд╕े 2024 рдпा 2026 рдоें рдк्рд░рдХ्рд╖ेрдкिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै.

'рдлेрд▓ुрджा'

  1. рдХोрд░ोрдиा  рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХे  рд░рдл्рддाрд░ рдХो  рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдкोрд▓ो рдЧ्рд░ुрдк рдСрдл рд╣ॉрд╕्рдкिрдЯрд▓्рд╕ рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рдХрд░ рдЯाрдЯा рдЧ्рд░ुрдк рдЖрдЬ рд╕्рд╡рджेрд╢ी рдХोрд░ोрдиा рдЯेрд╕्рдЯ рдХिрдЯ 'рдлेрд▓ुрджा' рдХो рджिрд▓्рд▓ी рдоें рд▓ॉрди्рдЪ рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЯेрд╕्рдЯ рдХिрдЯ рдХे рдЬрд░िрдП 40 рдоिрдирдЯ рдХे рднीрддрд░ рдирддीрдЬे рдоिрд▓ рдЬाрдПंрдЧे। 

  2. рдлेрд▓ुрджा рдкेрдкрд░ рд╕्рдЯ्рд░ीрдк рдЯेрд╕्рдЯ рдХिрдЯ рдХो рдб्рд░рдЧ्рд╕ рдХंрдЯ्рд░ोрд▓рд░ рдЬрдирд░рд▓ рдСрдл рдЗंрдбिрдпा (рдбीрд╕ीрдЬीрдЖрдИ) рд╕े рджेрд╢рднрд░ рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЕрдиुрдорддि рдоिрд▓ рдЧрдИ рд╣ै। рдЯेрд╕्рдЯ рдХिрдЯ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдмैрдЪ рд░ाрдЬрдзाрдиी рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ां рдкрд░ рдХोрд░ोрдиा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХी рд░рдл्рддाрд░ рдоें рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рддेрдЬी рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।  

рдИ-рд╕ंрдЬीрд╡рдиी

  1. рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдСрдирд▓ाрдЗрди рдУрдкीрдбी рдкрд╣рд▓ рдИ-рд╕ंрдЬीрд╡рдиी рдХे рд╢ुрд░ु рд╣ोрдиे рдХे 11 рджिрдиों рдХे рднीрддрд░ рд╕ाрдд рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЧों рдХो рдЙрдкрдЪाрд░ рд╕ंрдмंрдзी рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдоिрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै.

  2.  рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рдХрд╣ा рдХि рдУрдкीрдбी рд╕ेрд╡ाрдПं рджेрдиे рдХा рдпрд╣ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рддрд░ीрдХा рддेрдЬी рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै . рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рдПрдХ рдмрдпाрди рдоें рдХрд╣ा, рдк्рд░рддिрджिрди рдИ-рд╕ंрдЬीрд╡рдиी рдкрд░ 10,000 рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рджिрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдпрд╣ рджेрд╢ рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдУрдкीрдбी рд╕ेрд╡ा рдмрдирддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै.

  3. рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ेрд╡ाрдПं рджेрдиे рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЗрд╕ рдЕрднिрдирд╡ рдкрд╣рд▓ рдИ-рд╕ंрдЬीрд╡рдиी рдиे рдЫोрдЯे рдХрд╕्рдмों рдФрд░ рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै. рдХोрд░ोрдиा рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рджौрд░ाрди рдЯेрд▓ीрдоेрдбिрд╕िрди рд░ोрдЧिрдпों рдФрд░ рдбॉрдХ्рдЯрд░ों рджोрдиों рдХे рд▓िрдП рдл़ाрдпрджेрдоंрдж рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдСрдирд▓ाрдЗрди рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдЙрдирдХे рдмीрдЪ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХो рд╕ीрдоिрдд рдХрд░рддा рд╣ै. 

рдЙрдоंрдЧ рдПрдк рдХा рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡рд░्рдЬрди рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा

  1. 23 рдирд╡ंрдмрд░ 2020 рдХो рдХेंрдж्рд░ीрдп рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ्рд╕ рдФрд░ рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рдоंрдд्рд░ी рд░рд╡िрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдоंрдЧ рдПрдк рдХा рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡рд░्рдЬрди рд▓ॉрди्рдЪ рдХिрдпा рдЧрдпा।

  2. рдЙрдоंрдЧ рдПрдк рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рдиाрдо ‘рдпूрдиिрдлाрдЗрдб рдоोрдмाрдЗрд▓ рдПрдк्рд▓ीрдХेрд╢рди рдлॉрд░ рди्рдпू рдПрдЬ рдЧрд╡рд░्рдиेंрд╕’ рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдПрдХीрдХृрдд, рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд, рдмрд╣ु-рд╕्рддрд░ीрдп, рдмрд╣ु-рднाрд╖ी рдПрд╡ं рд╡िрднिрди्рди рд╕ेрд╡ाрдПं рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдоोрдмाрдЗрд▓ рдПрдк्рд▓ीрдХेрд╢рди рд╣ै।

  3. рдЕрдм рдЙрдоंрдЧ рдРрдк рдХा рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдЕрдоेрд░िрдХा, рдм्рд░िрдЯेрди, рдХрдиाрдбा, рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा, рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдЕрд░рдм рдЕрдоीрд░ाрдд, рдиीрджрд░рд▓ैंрдб, рд╕िंрдЧाрдкुрд░ рдФрд░ рди्рдпूрдЬीрд▓ैंрдб рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрдЧा. рдЗрд╕рдХी рдорджрдж рд╕े рдЕрдиिрд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп, рднाрд░рддीрдп рдЫाрдд्рд░ рдПрд╡ं рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рдкрд░ рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рдкाрдПंрдЧे. рджेрд╢ рдоें 3.75 рд▓ाрдЦ рд╕ाрдЭा рд╕ेрд╡ा рдХेंрдж्рд░ों (рд╕ीрдПрд╕рд╕ी) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЙрдоंрдЧ рдРрдк рдкрд░ рд╕ेрд╡ाрдПं рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं. рдХृрдд्рд░िрдо рдоेрдзा (рдЖрд░्рдЯिрдлिрд╢िрдпрд▓ рдЗंрдЯेрд▓िрдЬेंрд╕-рдПрдЖрдИ) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЗрд╕े рдРрд╕े рд▓ोрдЧों рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬो рдбिрдЬिрдЯрд▓ рджुрдиिрдпा рдХी рднाрд╖ा рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рдирд╣ीं рд╕рдордЭрддे рд╣ैं.

рдИ -рдЧोрдкाрд▓ा рдПрдк 

  1. рдЗрд╕рд╕े рдбेрдпрд░ी рдХिрд╕ाрдиों рдХो рдмрдб़ा рдлाрдпрджा рдоिрд▓ेрдЧा. рдЗрд╕рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рд╕्рдоाрд░्рдЯрдлोрди рдкрд░ рдХрдИ рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓ рдЬाрдПंрдЧी. рдпрд╣ рдЙрдирдХी рдорджрдж рдХрд░рдиे рдФрд░ рдкрд╢ु рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдСрдирд▓ाрдЗрди рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै. рдЗрд╕рд╕े рдЙрди्рд╣ें рдЙрдЪ्рдЪ рдХोрдЯि рдХे рд╡ीрд░्рдп, рдн्рд░ूрдг рдФрд░ рдкрд╢ु рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзрддा рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдЦрд░ीрджрдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдоिрд▓ेрдЧी.

  2. рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╕्рдеाрдиीрдп рдЖрд╣ाрд░ рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рд╕े рд╕ंрддुрд▓िрдд рд░ाрд╢рди рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдХी рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓ рдЬाрдПрдЧी. рдРрдк рдкрд░ рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдкрд╢ु рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдФрд░ рдХрдо рд▓ाрдЧрдд рдХे рдФрд╖рдзि рдЙрдкрдЪाрд░ों рдХी рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдоौрдЬूрдж рд░рд╣ेрдЧी.


рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХाрдЙंрд╕рд▓िंрдЧ рдХे рд▓िрдП KIRAN рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 

  1. рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рди्рдпाрдп рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░िрддा рдоंрдд्рд░ी рдеाрд╡рд░рдЪंрдж рдЧрд╣рд▓ोрдд рдиे 24×7 рдЯोрд▓-рдл्рд░ी рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп  рд╣ेрд▓्рдкрд▓ाрдЗрди ‘рдХिрд░рдг’ (1800-500-0019) рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдХिрдпा.

  2. рд╣ेрд▓्рдкрд▓ाрдЗрди, рдЬिрд╕े рд╡िрдХрд▓ांрдЧ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░िрддा рд╡िрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЗрд╕рдХा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХोрд╡िрдб-19 рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдХाрд░рдг рд▓ोрдЧों рдоें рдмрдв़рддे рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоुрдж्рджों рдХे рдЬрд╡ाрдм рдоें рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд╣ै.

  3. рдпрд╣ рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╕्рдХ्рд░ीрдиिंрдЧ, рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा, рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा, рд╕ंрдХрдЯ рдк्рд░рдмंрдзрди, рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдФрд░ рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕ंрдХрдЯ рдк्рд░рдмंрдзрди рдЬैрд╕ी рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкुрдирд░्рд╡ाрд╕ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХी рдкेрд╢рдХрд╢ рдХрд░ेрдЧा.

  4. рдпрд╣ рдкрд╣рд▓े рдЪрд░рдг рдХी рдХाрдЙंрд╕рд▓िंрдЧ, рд╕рд▓ाрд╣ рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░ेрдЧा рдФрд░ рдЧंрднीрд░ рдмीрдоाрд░िрдпों рд╡ाрд▓े рдорд░ीрдЬों рдХो рдХाрдЙंрд╕рд▓рд░्рд╕ рдХो рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдХрд░ेрдЧा, рдЬिрд╕рдоें рд╡िрдХрд▓ांрдЧ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджिрдпा рдЬाрдПрдЧा.

UAE рдХा рдкрд╣рд▓ा рдоंрдЧрд▓ рдоिрд╢рди, HOPE рд╣ुрдЖ рд▓ॉрди्рдЪ

  1. рд╕рдКрджी рдЕрд░рдм рдЕрдоीрд░ाрдд рдХा рдоंрдЧрд▓ рдХे рд▓िрдП рдкрд╣рд▓ा рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдоिрд╢рди рдЬाрдкाрди рд╕े рд▓ॉрди्рдЪ рд╣ुрдЖ। рдпूрдПрдИ рдХा рдпрд╣ рдоिрд╢рди рдоंрдЧрд▓ рдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рдЧрдпा рд╣ै. 

  2. рдЗрд╕ рдпाрди рдкрд░ рдЕрд░рдмी рдоें 'рдЕрд▓-рдЕрдорд▓' рд▓िрдЦा рд╣ुрдЖ рдеा। рдЗрд╕ рдпाрди рдиे рджрдХ्рд╖िрдг рдЬाрдкाрди рдХे рддाрдиेрдЧाрд╢िрдоा рд╕्рдкेрд╕ рд╕ेंрдЯрд░ (Tanegashima Space Centre) рд╕े рдЙрдб़ाрди рднрд░ी।

рдЕрдорд░ीрдХा рдоें рдХोрд░ोрдиा рд╡ैрдХ्рд╕ीрди

  1. рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдХोрд░ोрдиा рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рд▓рдЧрдиी рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै. рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╕ोрдорд╡ाрд░ рдХो рдХोрд╡िрдб-19 рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЯीрдХा рд▓рдЧाрдпा рдЧрдпा. рдЗрд╕ рдкрд╣рд▓े рдЯीрдХे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рджेрд╢ рдЕрдкрдиे рд╕рдмрд╕े рдмрдб़े рдЯीрдХाрдХрд░рдг рдЕрднिрдпाрди рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рд╣ै.

  2. рдкрд╣рд▓ा рдЯीрдХा рди्рдпूрдпॉрд░्рдХ рдХे рд▓ॉрди्рдЧ рдЖрдИрд▓ैंрдб рдХे рдПрдХ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдХी рдирд░्рд╕ рд╕ांрдж्рд░ा рд▓िंрдбрд╕ी рдХो рд▓рдЧाрдпा рдЧрдпा.

  3. рдл़ाрдЗрдЬ़рд░/рдмाрдпोрдПрдирдЯेрдХ рд╡ैрдХ्рд╕ीрди рдХो рдпूрдПрд╕ рдл़ूрдб рдПंрдб рдб्рд░рдЧ рдПрдбрдоिрдиिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдХी рддрд░рдл़ рд╕े рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рд╕्рдеिрддि рдоें рдЯीрдХा рд▓рдЧाрдиे рдХी рдоंрдЬ़ूрд░ी рдоिрд▓ी рдеी.

  4. рдХोрд░ोрдиा рд╡ाрдпрд░рд╕ рд╕े рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рджेрд╢ों рдХी рд╕ूрдЪी рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдкрд╣рд▓े рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣ै.

 


рдкрди्рдиा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рдХो рдпूрдиेрд╕्рдХो рд╕े рдоिрд▓ा рдмाрдпोрд╕्рдлीрдпрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рдХा рджрд░्рдЬा

  1. рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдкрди्рдиा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рдХो рдпूрдиेрд╕्рдХो рдХी 'рд╡‌рд░्рд▓्рдб рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдСрдл рдмाрдпोрд╕्рдлीрдпрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡' рд╕ूрдЪी рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै.

  2. рдкрди्рдиा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рднाрд░рдд рдХा 12рд╡ां рдмाрдШ рдЕрдн्рдпाрд░рдг्рдп рд╣ै. рдмाрдШों рдХे рдоुрдЦ्рдп рдЕрдн्рдпाрд░рдг्рдп рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдпрд╣ां рдордЧрд░рдордЪ्рдЫ рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЬीрд╡ рднी рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╣ैं. рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдоें рдкрди्рдиा рдФрд░ рдЫрддрд░рдкुрд░ рдЬिрд▓ों рдоें рдлैрд▓ा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рд╡िंрдз्рдп рд░ेंрдЬ рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै. рд╕ाрд▓ 1981 рдоें рдкрди्рдиा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЙрдж्рдпाрди рдХे рддौрд░ рдкрд░ рдХी рдЧрдпी рдеी. рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕ाрд▓ 1994 рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЙрдж्рдпाрди рдХो рдкрди्рдиा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рдХे рд░ूрдк рдоें рдШोрд╖िрдд рдХी рджिрдпा рдеा. рдпूрдиेрд╕्рдХो рдиे рдкрди्рдиा рдЯाрдЗрдЧрд░ рд░िрдЬрд░्рд╡ рдХो рдЕрдкрдиे рдоैрди рдПंрдб рдмाрдпोрд╕्рдлीрдпрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдиाрдпा рд╣ै.


рддेंрджुрдУं рдХी рдЖрдмाрджी рдоें рд╡ृрдж्рдзि

  1. рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг, рд╡рди рдФрд░ рдЬрд▓рд╡ाрдпु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп (Ministry of Environment, Forest and Climate Change) рдж्рд╡ाрд░ा ‘рднाрд░рдд рдоें рддेंрджुрдУं рдХी рд╕्рдеिрддि 2018’ (Status of leopards in India 2018) рдиाрдордХ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХो рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рднाрд░рдд рдоें рддेंрджुрдУं рдХी рдЖрдмाрджी рдоें рд╡рд░्рд╖ 2014 рд╕े рдЕрдм рддрдХ 60% рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ рд╣ै। 

  2. рддेंрджुрдУं рдХी рдЕрдиुрдоाрдиिрдд рдЖрдмाрджी рд╡рд░्рд╖ 2014 рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 8,000 рдеी рдЬो рдмрдв़рдХрд░ 12,852 рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै।

  3. рддेंрджुрдУं рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЖрдмाрджी рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдоें (3,421) рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдХ्рд░рдорд╢ः рдХрд░्рдиाрдЯрдХ (1,783) рдФрд░ рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ (1,9090) рдЗрд╕ рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рджूрд╕рд░े рдПрд╡ं рддीрд╕рд░े рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣ैं।


Comments

Popular posts from this blog

рджंрдбрдХाрд░рдг्рдп рдХा рдкрдаाрд░

рджंрдбрдХाрд░рдг्рдп рдХा рдкрдаाрд░ рджंрдбрдХाрд░рдг्рдп рдХा рдкрдаाрд░  рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧреЭ рдХे рджрдХ्рд╖िрдг рджिрд╢ा рдоें рд╣ै। рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧреЭ рдХा рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕рдоृрдж्рдз рдк्рд░рджेрд╢ рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░реЮрд▓ 39060 рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рд╣ै। рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧреЭ рдХे рдХुрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХा 28.91 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрдаाрд░  рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХांрдХेрд░ ,рдХोंрдбाрдЧांрд╡ ,рдмрд╕्рддрд░ ,рдмीрдЬाрдкुрд░ ,рдиाрд░ाрдпрдгрдкुрд░ ,рд╕ुрдХрдоा рдЬिрд▓ा  рддрдеा рдоोрд╣рд▓ा-рдоाрдирдкुрд░ рддрд╣рд╕ीрд▓ рддрдХ рд╣ै।  рдЗрд╕рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдзाрд░рд╡ाреЬ рдЪрдЯ्рдЯाрдиों рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै।  рдмीрдЬाрдкुрд░ рддрдеा рд╕ुрдХрдоा рдЬिрд▓े рдоें рдмрд╕्рддрд░ рдХे рдоैрджाрди рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХी рд╕рдмрд╕े рдКँрдЪी рдЪोрдЯी рдиंрджी рд░ाрдЬ (1210 рдоीрдЯрд░ ) рд╣ै рдЬो рдХी рдмैрд▓ाрдбीрд▓ा рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।   рдЕрдкрд╡ाрд╣ рддंрдд्рд░  рдпрд╣ рдЧोрджाрд╡рд░ी рдЕрдкрд╡ाрд╣ рддंрдд्рд░ рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдирджी рдЗंрдж्рд░ाрд╡рддी рдирджी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд▓рдо्рдмाрдИ 286 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рдЧрдо рдоुंрдЧेрд░ рдкрд░्рд╡рдд рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рднрдж्рд░ाрдЪрд▓рдо рдХे рд╕рдоीрдк рдЧोрджाрд╡рд░ी рдирджी рдоें рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджी рдиाрд░ंрдЧी ,рд╢ंрдЦрдиी -рдбंрдХिрдиी ,рдоुрдирдЧाрдмрд╣ाрд░ ,рдХांрдЧेрд░ рдЖрджि рд╣ै।  рд╡рдирд╕्рдкрддि  рдпрд╣ाँ рдЙрд╖्рдгрдХрдЯिрдмंрдзीрдп рдЖрдж्рд░ рдкрд░्рдгрдкाрддी рд╡рди рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕ाрд▓ рд╡ृрдХ्рд╖ों рдХी рдмрд╣ुрд▓рддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕े рд╕ाрд▓ рд╡рдиो рдХा рдж्рд╡ीрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рддрд░ рдХे рд╕ैрдЧोрди рд╡ृрдХ्рд╖ рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ै.рдХुрд░рд╕ेрд▓ рдШाрдЯी(рдиाрд░ाрдпрдгрдкुрд░ ) рдоे

INDIAN PHILOSOPHY IN HINDI

рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди  (INDIAN PHILOSOPHY)  рднा рд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди(INDIAN PHILOSOPHY)  рджुрдиिрдпा рдХे рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░ाрдЪीрди рджрд░्рд╢рдиो рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै.рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХी рдЙрдд्рдд्рдкрддि рдХे рдкीрдЫे рдЙрд╕ рд╕्рддрд░ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╕ рд╣ै  рдЬिрд╕ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рджुрдЦो рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдиंрдд рдЖंрдирдж рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХрд░рддा рд╣ै.рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЬीрд╡рди рд╕े рджुрдЦो рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХрд░рдиा рд╣ै. рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рдиिрдо्рди рдмिрди्рджुрдУ рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे - рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХे рдк्рд░рдХाрд░  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХ्рдпा рдиिрд░ाрд╢ाрд╡ाрджी рд╣ै? рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि (ORIGIN OF INDIAN PHILOSOPHY) рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди  рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╡ेрджो рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै.рдЗрди рд╡ेрджो рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 4 рд╣ै.рдЛрдЧ्рд╡ेрдж ,рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж ,рд╕ाрдорд╡ेрдж рддрдеा рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж। рд╡ेрдж рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рд╡ाрдгी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ेрдж рдХो рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдоाрдирдХрд░ рдЖрд╕्рддिрдХ рджрд░्рд╢рди рдиे рдк्рд░рдоाрдг рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд рд╡ेрджो рдХी рдмाрддो рдХो рд╣ी рдЗрди рджрд░्рд╢рдиों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдд्рдп рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै.рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡ेрдж рдХे рддीрди рдЕंрдЧ рд╣ै рдоंрдд्рд░ ,рдм्рд░ाрдо्рд╣рдг рддрдеा рдЙрдкрдиिрд╖рдж। рд╕ंрд╣िंрддा рдоंрдд्рд░ो рдХे рд╕ंрдХрд▓рди рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдм्рд░ाрдо्рд╣рдг рдоें рдХрдорд░्рдХाрдг्рдб рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХी рдЧрдпी рд╣ै.рдЙрдкрдиिрд╖рдж

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ी рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ी рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрдХ्рд╖्рдпों рд╕े рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдоें рдиृрдд्рдп рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдЖрджिрдХाрд▓ рд╕े рд╣ै, рдЬो рдоाрдд्рд░ рдордиोрд░ंрдЬрди  рдХा рд╕ाрдзрди рдиा рд╣ोрдХрд░ рдЕंрддрд░िрдо рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै । рднाрд░рдд рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдЕрдкрдиी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ेрддु рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ै। рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рднाрд░рдд рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдХрд▓ाрдУ рдХा рдШрд░ рд╣ै рдЬिрд╕े рд╡िрднिрди्рди рдХрд▓ा рдк्рд░ेрдоिрдпों рдиे рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рджेрдХрд░ рдЗрд╕ рдзрд░ा рдХो рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХрд▓ाрдУं рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдЗрди рд▓ोрдХ рдХрд▓ाрдУ рдоें рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХे рдЕंрддрд░ंрдЧ рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХा рд╕ूрдЪрдХ рд╣ै । рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╕ुрдЦ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХा рдЕंрддрд░्рдорди  рдЙрд╕ рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рд╕े рддрд░ंрдЧिрдд  рд╣ो рдЙрдарддा рд╣ै ,рдФрд░ рдлिрд░ рдпрд╣ी рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдоाрдирд╡ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЕंрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ोрдХрд░  рдиृрдд्рдп рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдХिрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХा рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп рдХेрд╡рд▓ рд╣рд░्рд╖ोрдЙрд▓्рд▓ाрд╕  рдХा рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рди рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдкрд░рдо्рдкрд░ा  рд╡ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдХ्рд░िрдпाрдд्рдордХ рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рд╕्рд╡्рдпрдоेрд╡  рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд░िрдЪрдп рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдП рд╣ोрддा  рд╣ै। рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдоें рдиृрдд्рдп рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдзाрдПं рд╣ै рдЬो рд╡िрднिрди्рди рдЕрд╡рд╕рд░ों рдкрд░ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ै। рдпрд╣ां рд╣рдо рдиिрдо्рди рдиृрдд्рдп рд╡िрдзाрдУं рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे :-  1. рдкंрдеी рдиृрдд्рдп 2. рдЪंрджैрдиी рди