Skip to main content

INDIA & NEPAL RELATIONS

INDIA & NEPAL RELATIONS

INDIA & NEPAL RELATIONS

INDIA & NEPAL RELATIONS



рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЕрдд्рдпंрдд рдкुрд░ाрдиे рд╣ै.рднाрд░рдд рдХी рд▓рдЧрднрдЧ 1850 рдХिрд▓ो рдоीрдЯрд░ рдХी рд╕ीрдоा рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рддी рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे рдкांрдЪ рд░ाрдЬ्рдп рдиेрдкाрд▓ рдХी рд╕ीрдоा рд╕े рдоिрд▓рддे рд╣ै - рд╕िрдХ्рдХिрдо ,рдкрд╢्рдЪिрдо рдмंрдЧाрд▓ ,рдЙрдд्рддрд░рдк्рд░рджेрд╢ ,рдмिрд╣ाрд░ рддрдеा рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб। рдЗрддрдиी рд▓рдо्рдмी рд╕ीрдоा рддрдеा рдЗрддрдиे рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд╕ाрде рд╕ीрдоा рдмрдиाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рднाрд░рдд рдХे рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд╕ाрде рдиेрдкाрд▓ рдХा рд░ोрдЯी рддрдеा рдмेрдЯी рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै।
рднाрд░рдд рдиेрдкाрд▓ рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдкूрд░рдм рдоें рд╕्рдеिрдд рдиेрдкाрд▓ рд╕ाрдорд░िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै.рдЪीрди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рддिрдм्рдмрдд рдХो рд╣рд╕्рддрдЧрдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдиेрдкाрд▓ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдмреЭ  рдЧрдпा рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे рдкूрд░्рд╡ рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдкंрдбिрдд рдиेрд╣рд░ू рдиे 17 рдоाрд░्рдЪ 1950 рдХो рдХрд╣ा рдеा рдХी "рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдХुрдЫ ाрд╕िрдпाрдИ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै,рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рдмीрдЪ рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╕ैрди्рдп рд╕рдордЭौрддा рдирд╣ीं рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдиेрдкाрд▓ рдкрд░ рдХिрдпे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рднी рд╣рдорд▓े рдХो рднाрд░рдд рд╕рд╣рди рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдиेрдкाрд▓ рдкрд░ рдХोрдИ рднी рд╕ंрднाрд╡िрдд рдЖрдХ्рд░рдордг рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рднाрд░рдд рдХे рд▓िрдП рдЦрддрд░े рдХी рдШंрдЯी рд╣ोрдЧा।
рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рднाрд░рдд рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдк्рд░ाрдЪीрди ,рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рддрдеा рд╕ाрдорд░िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрдд्рдпрди्рдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै।
рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рдиिрдо्рди рдмिрди्рджुрдУ рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे -

  1. India -Nepal relations(1947 -1962 )
  2. India -Nepal relations ( 1962 -1977 )
  3. India -Nepal relations (1977 -1979 )
  4. India -Nepal relations (1980 -2009 )
  5. India -Nepal relations(2009 -2020 )

India -Nepal relations (1947 -1962 )

рдЖрдзुрдиिрдХ рдиेрдкाрд▓ рдХे рдиिрд░्рдоाрддा рдкृрде्рд╡ी рдиाрд░ाрдпрдг рд╢ाрд╣ рдиे рдХрд╣ा рдеा рдХी "рдпрд╣ рджेрд╢ рджो рдЪрдЯ्рдЯाрдиों рдХे рдмीрдЪ рдЦिрд▓े рд╣ुрдП рдлूрд▓ рдХे рд╕ाрдоाрди рд╣ै। рд╣рдоें рдЪीрдиी рд╕рдо्рд░ाрдЯो рдХे рд╕ाрде рдоैрдд्рд░ीрдкूрд░्рдг рд╕рдо्рдмрди्рдз рд░рдЦрдиे рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рд╣рдоाрд░े рд╕рдо्рдмрди्рдз рджрдХ्рд╖िрдгी рд╕ाрдЧрд░ो рдХे рд╕рдо्рд░ाрдЯों рд╕े рднी рдордзुрд░ рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП рдкрд░ рд╡рд╣ рдмрд╣ुрдд рдЪाрд▓рдХ рд╣ै." 
рдЕрдкрдиे рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдкрдб़ोрд╕िрдпों рднाрд░рдд рддрдеा рдЪीрди рдоें рд╕ें рд╡рд╣ рднाрд░рдд рдХो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдЕрдзिрдХ рдЦрддрд░ा рдоाрдирддा рд╣ै рддрдеा рд╡рд╣ рднाрд░рдд рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоेрд╢ा рдЪीрдиी рдХाрд░्рдб рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддा рд░рд╣ा  рд╣ै।
рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЙрддाрд░ рддрдеा рдЪрдв़ाрд╡ рдмрдиा рд░рд╣ा । рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдШрдЯрдиाрдПँ рдШрдЯी рдкрд╣рд▓ी рддो рдпрд╣ рдеी рдХि 1950 рдоें рднाрд░рдд рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рдоैрдд्рд░ी рд╕ंрдзि рд╣ुрдИ рдЗрд╕ рд╕ंрдзि рдХे рддрд╣рдд рднाрд░рдд рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХो рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ी рд░िрдпाрдпрддें рдк्рд░рджाрди рдХी।

рдЗрд╕ рд╕ंрдзि рдХे рдиिрдо्рди рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рд╣ै -

1 рджोрдиों рджेрд╢ рдХिрд╕ी рд╡िрджेрд╢ी рдЖрдХ्рд░рдордг рдХे рд╕рдордп рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░ेंрдЧे।
2 рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ूрдк рд╕े рдиेрдкाрд▓ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдпुрдж्рдз рд╕ाрдордЧ्рд░ी рднाрд░рдд рд╕े реЩрд░ीрджेрдЧा  рддрдеा рдЕрди्рдп рдХिрд╕ी рджेрд╢ рд╕े рдпुрдж्рдз рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдЦрд░ीрджрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рднाрд░рдд рд╕े рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдХрд░ेрдЧा
3 рддिрдм्рдмрдд рдиेрдкाрд▓ рдФрд░ рднूрдЯाрди рдХे рдордз्рдп рджрд░्рд░ो рдкрд░ рднाрд░рдд рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ी рд╕ैрдиिрдХ рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ूрдк рд╕े рдиिрдпुрдХ्рдд рдХिрдП рдЬाрдПंрдЧे
4  рдиेрдкाрд▓ी рд╕ेрдиा рдХे рд╕ंрдЧрдарди рдФрд░ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рднाрд░рддीрдп рд╕ैрдиिрдХ рдоिрд╢рди рдХो рдХाрдардоांрдбू рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा
5 рдЗрд╕ рд╕ंрдзि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдиेрдкाрд▓िрдпों рдХो рднाрд░рдд рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рддрдеा рд░ोрдЬ़рдЧाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ рд╣ै।
рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдпрд╣ рд╕ंрдзि рдЖрдЬ рднी рднाрд░рдд рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрдмंрдзों рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд░рд╣ी рд╣ै, рд╣ाрд▓ांрдХि рдмीрдЪ-рдмीрдЪ рдоें рдЗрд╕ рд╕ंрдзि рдХे рдХुрдЫ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрджों рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдоांрдЧ рдиेрдкाрд▓ рдХी рддрд░рдл рд╕े рдЙрдаाрдИ рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ै рдлिрд░ рднी рдпрд╣ рд╕ंрдзि рдЕрдкрдиे рдиिрд░्рдоाрдг рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЖрдЬ рддрдХ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рд╣ै।
рдЗрд╕ी рдХाрд▓ рдоें рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░िрдпों рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╡ंрд╢ рд░ाрдгा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдиेрдкाрд▓ी рд░ाрдЬ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдиे рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХрд░ рджिрдпा рддрдеा рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рднाрд░рдд рдиे рдиेрдкाрд▓ी рд░ाрдЬ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी рддрдеा 1955 рдоें рдиेрдкाрд▓ рдХो рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рд╕рджрд╕्рдпрддा рджिрд▓рд╡ाрдиे рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ।
рдЗрд╕ी рдмीрдЪ рдиेрдкाрд▓ рдоें рднाрд░рдд рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдХрдИ рдорд╕рд▓ों рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╡िрд░ोрдз рдХे рд╕्рд╡рд░ рднी рдЧूँрдЬрдиे рд▓рдЧे рдЗрд╕рдоें рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдеा рдХोрд╕ी рдирджी рдкрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХी рд╕ीрдоा рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рднाрд░рддीрдп рдмांрдз рддрдеा рднाрд░рддीрдп рд╕ैрдиिрдХों рдХी рдиेрдкाрд▓ рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрддि। рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рднी рд╕ुрд▓рдЭा рд▓िрдпा рдЧрдпा рддрдеा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рдХिрдпा рдЧрдпा рдХी рдиेрдкाрд▓ी рд╕ीрдоा рдкрд░ рдмрдиा рдмांрдз рднाрд░рдд рдХे рдЦрд░्рдЪे рдкрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рддрдеा рднाрд░рддीрдп рд╕ैрдиिрдХ рдиेрдкाрд▓ी рд╕ैрдиिрдХों рдХो рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рджेрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдиेрдкाрд▓ рдоें рдмрдиे рд╣ुрдП рд╣ैं।
рдкрд░ंрддु рдЗрд╕ी  рдмीрдЪ рдЪीрди рдХी рдиेрдкाрд▓ рдоें рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рдХो рд▓ेрдХрд░ рднाрд░рдд рдФрд░ рдЪीрди рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХुрдЫ рдЦрд░ाрдм рд╣ो рдЧрдпे рдеे। рдиेрдкाрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЪीрди рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рдоैрдд्рд░ी рд╕ंрдзि рдкрд░ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХिрдП рддрдеा 1957 рдоें рдЪीрди рдХे рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХी  рддрдеा 1959 рдоें рдиेрдкाрд▓ рдХे рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХोрдИрд░ाрд▓ा рдиे рдЪीрди рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХी. рдЪीрди рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХो 6 рдХрд░ोрдб рд░ुрдкрдП рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рджेрдиे рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рджिрдпा рддрдеा рдЗрди рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рдордз्рдп рдПрд╡рд░ेрд╕्рдЯ рдкрд░्рд╡рдд рд╢िрдЦрд░ рдХो рд▓ेрдХрд░ рдПрдХ рд╕рдордЭौрддा рднी рд╣ुрдЖ।
1962 рдоें рднाрд░рдд рдФрд░ рдЪीрди рдХे рдордз्рдп рдпुрдж्рдз рдХे рд╕рдордп рдиेрдкाрд▓ рдХी рддрдЯрд╕्рдеा рддрдеा рдЪीрди рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рди рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдХो рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рдордз्рдп рдХुрдЫ рд╕рдордп рддрдХ рдХрдЯुрддा рд░рд╣ी।

India -Nepal relations ( 1962 -1977 )


рд▓ाрд▓ рдмрд╣ाрджुрд░ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдХे рд╢ाрд╕рдирдХाрд▓ рдоें рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рд╕ंрдмंрдз рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рд╕े рдордЬрдмूрдд рд╣ुрдП.1964 рдоें рднाрд░рдд рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХे рд▓िрдП 9 рдХрд░ोреЬ рд░ुрдкрдП рдХी рд▓ाрдЧрдд рд╕े рд╕ीрдоाрд╡рд░्рддी рдХрд╕्рдмे рд╕ुрдЧौрд▓ी рдФрд░ рдордз्рдп рдкूрд░्рд╡ी рдиेрдкाрд▓ рдоें рдУрдЦрд░ा рдШाрдЯी рдХे рдмीрдЪ 128 рдХिрд▓ो рдоीрдЯрд░ рд▓ंрдмी рд╕рдб़рдХ рддрдеा рдХाрдардоांрдбू рд╕े рд▓ेрдХрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕ीрдоा рдоें рд░рдХ्рд╕ौрд▓ рдХो рдЬोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдб़рдХ рдиिрд░्рдоाрдг рдкрд░ рднी рд╕рд╣рдорддि рдмрдиी.рдиेрдкाрд▓ рдХो рдмाрдв़ рд╕े рдмрдЪाрдиे рдПрд╡ं рд╡िрдж्рдпुрдд рдЖрдкूрд░्рддि рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХोрд╕ी рдирджी рдкрд░ рдмांрдз рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рднी рд╕рд╣рдорддि рд╣ुрдИ।

1969 рдоें рдЪीрди рдХे рджрдмाрд╡ рдоें рдЖрдХрд░ рдиेрдкाрд▓ी рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХे рдПрди рдмिрд╖्рдЯ рдиे рднाрд░рдд рд╕े рдиेрдкाрд▓ рдХी рдЙрдд्рддрд░ी рд╕ीрдоा рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рддрдХ рдЯेрдХ्рдиीрд╢िрдпрди рдХो рд╡ाрдкрд╕ рдмुрд▓ाрдиे рдФрд░ рд╕ैрдиिрдХ рдЪौрдХी рд╣рдЯाрдиे рдХी рдоांрдЧ рдХी.рдЗрд╕рд╕े рднाрд░рдд рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХрдЯु рд╣ो рдЧрдпे,рдкрд░ंрддु 1971 рдоे рднाрд░рдд рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХो рдкрд░ाрдЬिрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рдПрд╡ं рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рд╕े рдиेрдкाрд▓ рддрдеा рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдмंрдзों рдоें рддीрд╡्рд░ рдЧрддि рд╕े рд╕ुрдзाрд░ рд╣ुрдЖ।

рдпрд╣ рд╕ंрдмंрдз рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рд╕े рдЦрд░ाрдм рд╣ो рдЧрдпा рдЬрдм 1975 рдоें рдЗंрджिрд░ा рдЧांрдзी рдХी рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рд╕िрдХ्рдХिрдо рдХो рднाрд░рдд рдХा рдЕंрдЧ рдмрдиा рд▓िрдпा। рдиेрдкाрд▓ рдХे рдорди рдоें рдЙрдардиे рд╡ाрд▓े рдХिрд╕ी рднी рд╢ंрдХा рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдХी рдУрд░ рд╕े рдХрдИ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рдЧрдП।рдкрд░рди्рддु рддрдиाрд╡ рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдиा рд░рд╣ा.



India -Nepal relations (1977 -1979 )

рдЬрдирддा рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдмंрдзों рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдП рдЧрдП। рдЗрд╕рдХे рддрд╣рдд 1978 рдоें рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рджो рд╕ंрдзि рдХी рдЧрдИ। рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╡िрдиिрд░्рдоाрдг рдЙрдж्рдпोрдЧ рдХो рдордЬ़рдмूрддी рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рднाрд░рдд рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा ।рдиेрдкाрд▓ рд╕े рднाрд░рдд рдоें рдЖрдпाрдд рдХो рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдиेрдкाрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рд▓рдЧрднрдЧ 60 рд╡рд╕्рддुрдУं рдкрд░ рд╕े рддрдЯрдХрд░ рд╣рдЯा рджिрдпा рдЧрдпा рддрдеा рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рддрдХ рдиेрдкाрд▓ी рд╕ाрдоाрдиों рдХो рдиिрд░्рдпाрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХो рдерд▓ рдоाрд░्рдЧ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдк्рд░рджाрди рдХी.

India -Nepal relations (1980 -2009 )



рдорд╣ाрди рдиेрдкाрд▓ी рд░ाрдЬрдиेрддा рд╢्рд░ी рдЬी.рдкी.рдХोрдЗрд░ाрд▓ा рдХी рд╕्рдоृрддि рдоें рдПрдХ рдлाрдЙंрдбेрд╢рди рдХा рдЧрдарди рдХिрдпा рдЧрдпा। рдиेрдкाрд▓ рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рд╡рд╕्рддुрдПँ рдЕрдм рд╕ीрдоा рд╢ुрд▓्рдХ рд╕े рдоुрдХ्рдд рдФрд░ рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдпाрдд्рд░ा рдк्рд░рддिрдмंрдз рдХे рднाрд░рддीрдп рдмाрдЬाрд░ рдоें рдЖ рд╕рдХрддी рд╣ैं. рдЬрд▓ рд╕ंрд╕ाрдзрди рдХे рджोрд╣рди рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдорд╣ाрдХाрд▓ी рдирджी рд╕ंрдзि рдЕрдиुрдоोрджрди рд╣ुрдЖ рддрдеा рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рд╕े рдиेрдкाрд▓ рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП 61 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рдкाрд░рдЧрдорди рдоाрд░्рдЧ рдХी рдЕрдиुрдорддि рднाрд░рдд рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджाрди рдХी рдЧрдИ।

рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдиेрдкाрд▓ рдоें рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा рдЧрдпा рдХोрд╕ी рдмрд░ाрдЬ рдмांрдз рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХाрд░्рдп  рд╕рдордп рд╕े рдкूрд░ा рд╣ो рдЧрдпा рддрдеा  2009 рдХी рдмाрдв़ рдХे рджौрд░ाрди рдиेрдкाрд▓ рдХो рднाрд░ी рддрдмाрд╣ी рд╕े рдмрдЪाрдиे рдоें рдпрд╣ рд╕рдлрд▓ рд╣ुрдЖ।

рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рднाрд░рдд рдиेрдкाрд▓ рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕ाрдЭेрджाрд░ рдмрдиा рд░рд╣ा рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХा рд▓рдЧрднрдЧ 60% рд╡िрджेрд╢ी рд╡्рдпाрдкाрд░ рднाрд░рдд рдХे рд╕ाрде рд╣ुрдЖ. рднाрд░рдд рд╡िрджेрд╢ी рдиिрд╡ेрд╢ рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд╕्рд░ोрдд рд░рд╣ा рдЬो рдХि рдиेрдкाрд▓ рдоें рдХुрд▓ рд╡िрджेрд╢ी рдиिрд╡ेрд╢ рдХा 44% рд╣ै।

рдЗрд╕ी рдХाрд▓рдЦंрдб рдоें рдиेрдкाрд▓ рдоें рд░ाрдЬрд╢ाрд╣ी рдХा рдЕंрдд рд╣ुрдЖ рддрдеा рдирд╡рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा  рдиे рджेрд╢ рдХो рдзрд░्рдордиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рд╕ंрдШीрдп рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ рдЧрдгрд░ाрдЬ्рдп рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा। рдЗрд╕ी рдХे рд╕ाрде рд╡рд╣ां 11 рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдЪрд▓ा рдЖ рд░рд╣ा рдоाрдУрд╡ाрджिрдпों рдХा рд╕рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдпा рддрдеा рдоाрдУрд╡ाрджिрдпों рдиे рдЕंрддрд░िрдо рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ाрде рд╕рдордЭौрддा рдХрд░ рдиेрдкाрд▓ी рд░ाрдЬрдиीрддि рдоें рднाрдЧ рд▓ेрдиा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा।

India -Nepal relations (2009-2020)



рдЗрд╕ рдХाрд▓рдЦंрдб рдоें рднी рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдмंрдз рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рдЙрддाрд░ рдЪрдв़ाрд╡ рд╡ाрд▓े рд╣ी рдмрдиे рд░рд╣े рд╣ै।2008 рдоें рд░ाрдЬрддंрдд्рд░ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рдмाрдж рдиेрдкाрд▓ рдоें рдирдП рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рд╣ुрдП рдЪुрдиाрд╡ рдоें рдоाрдУрд╡ाрджिрдпों рдХो рдмрд╣ुрдордд рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ।

рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै рдХि рдоाрдУрд╡ाрджिрдпों рдХे рдЪीрди рдХे рд╕ाрде рдЕрдЪ्рдЫे рд╕ंрдмंрдз рд╣ै рддрдеा рд╡े рднाрд░рдд рдХो рдРрд╕ा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрд╡ाрджी рдоाрдирддे рд╣ै рдЬो рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрд╕ाрдзрди рдХा рджोрд╣рди рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рд╡े рдЪीрди рдХो рдЕрдкрдиे рдЬ्рдпाрджा рдЕрдиुрдХूрд▓ рдкाрддे рд╣ै। рдЕрддः рдЗрдирдХे рд╕ाрде рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдмंрдзों рдоें рдЙрддाрд░ рдЪрдв़ाрд╡ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै।

рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा рдХे рдЪुрдиाрд╡ рддрдеा рдЧрдарди рдХे рд╕рдордп рдордзेрд╢िрдпों рдХा рдоुрдж्рджा рднी рдЫाрдпा рд░рд╣ा। рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕рднा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдРрд╕े рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा рдЬो рдордзेрд╢िрдпों рдХे рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рддрдеा рдЙрдирдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рд╣рдирди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдеा । рдРрд╕ा рдЖрд░ोрдк рдордзेрд╢िрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд▓рдЧाрдпा рдЧрдпा рдеा।

рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै рдХि рдордзेрд╢िрдпों рд╕े рддाрдд्рдкрд░्рдп рдРрд╕े рд▓ोрдЧो рд╕े рд╣ै рдЬो рдиेрдкाрд▓ рдХे рддрд░ाрдИ рд╡ाрд▓े рдЗрд▓ाрдХों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рддрдеा рдмिрд╣ाрд░ рдХे рд╕ीрдоा рд╕े рд▓рдЧे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ै।рдЗрдирдХे рдкूрд░्рд╡рдЬ рднाрд░рддीрдп рдеे рддрдеा рдЗрдирдХा рд╕ंрдмंрдз рдЕрднी рднी рднाрд░рдд рд╕े рд╣ै।

рдордзेрд╢िрдпों рдиे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд╕рдордп рдиिрдо्рди рдоाँрдЧे рдХी рдеीं -
рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рд╕ंрд╕рдж рдХे рд╕ीрдЯों рдХे рдкрд░िрд╕ीрдорди рдХे рд▓िрдП рднू рднाрдЧ рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдпा рдЬाрдП।
рджो рдк्рд░ांрддों рдХा рдЧрдарди рдордзेрд╢िрдпों рдХे рдЬрдирд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХिрдпा рдЬाрдП।
рдк्рд░рд╢ाрд╕рди, рд╕ैрди्рдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рддрдеा рд╕ंрд╕рдж рдоें рдордзेрд╢िрдпों рдХे рд▓िрдП рдЖрд░рдХ्рд╖рдг рджिрдпा рдЬाрдП।




рдкрд░ंрддु рдиेрдкाрд▓ рдХे рдирд╡ीрди рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рдЗрдирдХी рдоांрдЧो рдХो рдирдЬрд░ рдЕंрджाрдЬ рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा ।рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдпрд╣ рднी рдЬोрдб़ рджिрдпा рдЧрдпा рдХि рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдкрджों рдкрд░ рд╡рд╣ी рдЖрд╕ीрди рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ै рдЬिрдирдХे рдоाрддा рдкिрддा рдиेрдкाрд▓ी рд╣ो।рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдЧрдарди рдоें рднी рдЗрдирдХी рдЖрдмाрджी рдХो рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рдмांрдЯ рджिрдпा рдЧрдпा ।
рдЗрди рд╕рдм рдХाрд░рдгों рд╕े рдЗрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рдоाрд░्рдЧ рдХो рдЬाрдо рдХрд░ рджिрдпा рдлрд▓рддः рдиेрдкाрд▓ рдоें рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдЙрдд्рдкाрджों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╕рднी рд╡рд╕्рддुрдУं рдХी рдХрдоी рд╣ो рдЧрдИ।
рдЗрд╕ рд░ोрдб рдЬाрдо рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдиेрдкाрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдкрд░ рдЖрд░ोрдк рд▓рдЧाрдпा рдХि рднाрд░рдд рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдордзेрд╢िрдпों рдХो рдРрд╕ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдХрд╕ाрдпा рдЧрдпा। рдЬिрд╕рдХा рднाрд░рдд рдиे рдХреЬे рд╢рдм्рджों рдоें  рдЦंрдбрди рдХिрдпा рдЧрдпा। 
рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рдиेрдкाрд▓ рдиे рдЪीрди рдХे рд╕ाрде рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдЙрдд्рдкाрджों рдХे рдХ्рд░рдп рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕рдордЭौрддा рдХिрдпा । рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓  рдХे рд╕ंрдмंрдз рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рддрдиाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ो рдЧрдП рдеे। 
рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдордзेрд╢िрдпों рдХे рд╣िрддों рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрдХрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рдкрд╣рд▓ा рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХिрдпा рдЧрдпा। рдкрд░ंрддु рдЕрднी рднी рдордзेрд╢िрдпों рдХी рдЖрд░рдХ्рд╖рдг рд╕ंрдмंрдзी рдоांрдЧ рд▓рдЧाрддाрд░ рдЬाрд░ी рд╣ै।
рдЗрд╕ी рдмीрдЪ 2014 рдоें рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдирд░ेंрдж्рд░ рдоोрджी рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХी рдЬрд╣ां рдЙрдирдХा рдЧрд░्рдо рдЬोрд╢ी рд╕े рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рднाрд░рдд рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиेрдкाрд▓ рдХो 10000 рдХрд░ोрдб़ рдиेрдкाрд▓ी рдоुрдж्рд░ा рдХी рдЛрдг рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдЧрдИ,рдиेрдкाрд▓ рдоें рдЕрд░ुрдг рдирджी рдкрд░ 900 рдоेрдЧाрд╡ाрдЯ рдХा рдкрдирдмिрдЬрд▓ी рд╕ंрдпंрдд्рд░, рдХाрдардоांрдбू- рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी , рдЬрдирдХрдкुрд░- рдЕрдпोрдз्рдпा рдФрд░ рд▓ुंрдмрдиी- рдмोрдз рдЧрдпा рдХो рдЬुрдб़рд╡ाँ рд╢рд╣рд░ рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा।
рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ 2015 рдоें рдЖрдП рднूрдХंрдк рдХे рд╕рдордп рднाрд░рдд рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХी рдмрд╣ुрдд рд╕рд╣ाрдпрддा рдХी।рдЗрд╕ рд╕рд╣ाрдпрддा рдХा рдиाрдо рдЖрдкрд░ेрд╢рди рдоैрдд्рд░ी рд░рдЦा рдЧрдпा рдеा. 
рдЗрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдиेрдкाрд▓ рдЕрднी рднी рднाрд░рдд рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЪीрдиी рдХाрд░्рдб рдХा рд╕рд╣ाрдпрддा рд▓ेрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े рдиेрдкाрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд╕ैрди्рдп рдЕрдн्рдпाрд╕ рдоें рднाрдЧ рд▓ेрдиे рд╕े рдордиा рдХрд░ рджिрдпा рддрдеा рдмाрдж рдоें рдЪीрдиी рд╕ेрдиा рдХे рд╕ाрде рдпुрдж्рдзाрдн्рдпाрд╕ рдХिрдпा ।
рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рднाрд░рдд рдХे рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдмिрдо्рд╕рдЯेрдХ рдХे рджेрд╢ों рдХे рд╕ैрди्рдп рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ों рдХे рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рднी рднाрдЧ рд▓ेрдиे рд╕े рдордиा рдХрд░ рджिрдпा।
рдХुрдЫ рджिрди рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдиेрдкाрд▓ рдиे рднाрд░рдд рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдоें рдзाрд░рдЪुрд▓ рд╕े рдЪीрди рд╕ीрдоा рдкрд░ рд╕्рдеिрдд рддрдХ рд░ोрдб рд▓िंрдХ рдмрдиाрдП рдЬाрдиे рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा рд╣ै।
рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै рдХि рдЗрд╕ी рдоाрд░्рдЧ рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдХैрд▓ाрд╢ рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдХी рдпाрдд्рд░ा рднी рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рднाрд░рдд рдиे рдиेрдкाрд▓ рдХे рджाрд╡े рдХो рдЦाрд░िрдЬ рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।
рдЗрди рд╕рдм рд╡िрд╡ाрджों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдиिрдо्рди рдорд╕рд▓ों рдкрд░ рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рдордз्рдп рд╡िрд╡ाрдж рд╣ै
рдХाрд▓ा рдкाрдиी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХो рд▓ेрдХрд░ рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рд╡िрд╡ाрдж рд╣ै।рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ 372 рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдоें рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ै।рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднाрд░рдд рдФрд░ рдиेрдкाрд▓ рдХी рд╕ीрдоा рдХे рд╕ाрде рдЪीрди рдХी рднी рд╕ीрдоा рдоिрд▓рддी рд╣ै.
рдорд╣ाрдХाрд▓ी рдирджी рдкрд░ рдмрдирдиे рд╡ाрд▓ा рдмांрдз рдХो рднी рд▓ेрдХрд░ рд╡िрд╡ाрдж рд╣ै।
рдЗрди рд╡िрд╡ाрджों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХुрдЫ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЪीрдЬें рднी рдЗрди рджोрдиों рджेрд╢ों рдХे рд╕ाрде рд╣ुрдИ рд╣ै-
рднाрд░рдд рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕рдиे рдоोрдЯрд░ рд╡ाрд╣рди рд╕рдордЭौрддा рдХिрдпा рд╣ै।рдЗрд╕ рд╕рдордЭौрддे рдоें рднाрд░рдд рдХे рд╕ाрде рднूрдЯाрди рддрдеा рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै।
рднाрд░рдд рдиे рдкрд╣рд▓ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХोрд╡िрдб़ 19 рд╕े рд▓рдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕ाрд░्рдХ рдХोрд╖ рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै।рдЗрд╕ рдХोрд╖ рдоें рдиेрдкाрд▓ рдиे рднी рдПрдХ рдоिрд▓िрдпрди рдпूрдПрд╕ рдбॉрд▓рд░ рджेрдиे рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рд╣ै।

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖


рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдмрд╣ुрдд рдкुрд░ाрдиे рд╣ै।рднाрд░рдд рд╕рджैрд╡ рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рдЕрдЪ्рдЫा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддा рдЖрдпा рд╣ै। рдкрд░ंрддु рдЕрдкрдиे рдЫोрдЯे рдЖрдХाрд░ рддрдеा рднाрд░рдд рдХी рд╡िрд╢ाрд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЕрд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдЧ्рд░рд╕िрдд рд╣ोрдХрд░ рднाрд░рдд рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЪीрди рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓ेрддा рд░рд╣ा  рд╣ै।
рдкрд░рди्рддु рдЗрди рд╕рдм рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЖрдЬ рднी рднाрд░рдд рддрдеा рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫे рд╣ै рддрдеा рднाрд░рдд рдХी рдУрд░ рд╕े рд╕рджैрд╡ рдЧुрдЬрд░ाрд▓ рд╕िрдж्рдзांрдд рдПрд╡ं рдиेрдмрд░ рдл़рд░्рд╕्рдЯ рдХी рдиीрддि рдХे рддрд╣рдд рдиेрдкाрд▓ рдХे рд╕ाрде рд╕ाрде рдЕрди्рдп рдкрдб़ोрд╕िрдпों рдХे рд╕ाрде рднी рдЕрдкрдиे рд╕ंрдмंрдзों рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै।
source - International relations Pavneet Singh
International relations DR.B.L.Fadiya








Comments

Popular posts from this blog

рджंрдбрдХाрд░рдг्рдп рдХा рдкрдаाрд░

рджंрдбрдХाрд░рдг्рдп рдХा рдкрдаाрд░ рджंрдбрдХाрд░рдг्рдп рдХा рдкрдаाрд░  рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧреЭ рдХे рджрдХ्рд╖िрдг рджिрд╢ा рдоें рд╣ै। рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧреЭ рдХा рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕рдоृрдж्рдз рдк्рд░рджेрд╢ рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░реЮрд▓ 39060 рд╡рд░्рдЧ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рд╣ै। рдпрд╣ рдЫрдд्рддीрд╕рдЧреЭ рдХे рдХुрд▓ рдХ्рд╖ेрдд्рд░рдлрд▓ рдХा 28.91 рдк्рд░рддिрд╢рдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдкрдаाрд░  рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХांрдХेрд░ ,рдХोंрдбाрдЧांрд╡ ,рдмрд╕्рддрд░ ,рдмीрдЬाрдкुрд░ ,рдиाрд░ाрдпрдгрдкुрд░ ,рд╕ुрдХрдоा рдЬिрд▓ा  рддрдеा рдоोрд╣рд▓ा-рдоाрдирдкुрд░ рддрд╣рд╕ीрд▓ рддрдХ рд╣ै।  рдЗрд╕рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдзाрд░рд╡ाреЬ рдЪрдЯ्рдЯाрдиों рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै।  рдмीрдЬाрдкुрд░ рддрдеा рд╕ुрдХрдоा рдЬिрд▓े рдоें рдмрд╕्рддрд░ рдХे рдоैрджाрди рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдХी рд╕рдмрд╕े рдКँрдЪी рдЪोрдЯी рдиंрджी рд░ाрдЬ (1210 рдоीрдЯрд░ ) рд╣ै рдЬो рдХी рдмैрд▓ाрдбीрд▓ा рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै।   рдЕрдкрд╡ाрд╣ рддंрдд्рд░  рдпрд╣ рдЧोрджाрд╡рд░ी рдЕрдкрд╡ाрд╣ рддंрдд्рд░ рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдирджी рдЗंрдж्рд░ाрд╡рддी рдирджी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд▓рдо्рдмाрдИ 286 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рдЧрдо рдоुंрдЧेрд░ рдкрд░्рд╡рдд рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рднрдж्рд░ाрдЪрд▓рдо рдХे рд╕рдоीрдк рдЧोрджाрд╡рд░ी рдирджी рдоें рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рд╣ाрдпрдХ рдирджी рдиाрд░ंрдЧी ,рд╢ंрдЦрдиी -рдбंрдХिрдиी ,рдоुрдирдЧाрдмрд╣ाрд░ ,рдХांрдЧेрд░ рдЖрджि рд╣ै।  рд╡рдирд╕्рдкрддि  рдпрд╣ाँ рдЙрд╖्рдгрдХрдЯिрдмंрдзीрдп рдЖрдж्рд░ рдкрд░्рдгрдкाрддी рд╡рди рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕ाрд▓ рд╡ृрдХ्рд╖ों рдХी рдмрд╣ुрд▓рддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕े рд╕ाрд▓ рд╡рдиो рдХा рдж्рд╡ीрдк рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рддрд░ рдХे рд╕ैрдЧोрди рд╡ृрдХ्рд╖ рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ै.рдХुрд░рд╕ेрд▓ рдШाрдЯी(рдиाрд░ाрдпрдгрдкुрд░ ) рдоे

INDIAN PHILOSOPHY IN HINDI

рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди  (INDIAN PHILOSOPHY)  рднा рд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди(INDIAN PHILOSOPHY)  рджुрдиिрдпा рдХे рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░ाрдЪीрди рджрд░्рд╢рдиो рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै.рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХी рдЙрдд्рдд्рдкрддि рдХे рдкीрдЫे рдЙрд╕ рд╕्рддрд░ рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╕ рд╣ै  рдЬिрд╕ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рджुрдЦो рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдиंрдд рдЖंрдирдж рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХрд░рддा рд╣ै.рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЬीрд╡рди рд╕े рджुрдЦो рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХрд░рдиा рд╣ै. рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рдиिрдо्рди рдмिрди्рджुрдУ рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे - рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХे рдк्рд░рдХाрд░  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХ्рдпा рдиिрд░ाрд╢ाрд╡ाрджी рд╣ै? рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖  рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि (ORIGIN OF INDIAN PHILOSOPHY) рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди  рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рд╡ेрджो рд╕े рд╣ुрдИ рд╣ै.рдЗрди рд╡ेрджो рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा 4 рд╣ै.рдЛрдЧ्рд╡ेрдж ,рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж ,рд╕ाрдорд╡ेрдж рддрдеा рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж। рд╡ेрдж рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рд╡ाрдгी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ेрдж рдХो рдкрд░рдо рд╕рдд्рдп рдоाрдирдХрд░ рдЖрд╕्рддिрдХ рджрд░्рд╢рди рдиे рдк्рд░рдоाрдг рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд рд╡ेрджो рдХी рдмाрддो рдХो рд╣ी рдЗрди рджрд░्рд╢рдиों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдд्рдп рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै.рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡ेрдж рдХे рддीрди рдЕंрдЧ рд╣ै рдоंрдд्рд░ ,рдм्рд░ाрдо्рд╣рдг рддрдеा рдЙрдкрдиिрд╖рдж। рд╕ंрд╣िंрддा рдоंрдд्рд░ो рдХे рд╕ंрдХрд▓рди рдХो рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдм्рд░ाрдо्рд╣рдг рдоें рдХрдорд░्рдХाрдг्рдб рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХी рдЧрдпी рд╣ै.рдЙрдкрдиिрд╖рдж

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ी рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп

рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ी рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрдХ्рд╖्рдпों рд╕े рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдоें рдиृрдд्рдп рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдЖрджिрдХाрд▓ рд╕े рд╣ै, рдЬो рдоाрдд्рд░ рдордиोрд░ंрдЬрди  рдХा рд╕ाрдзрди рдиा рд╣ोрдХрд░ рдЕंрддрд░िрдо рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै । рднाрд░рдд рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдЕрдкрдиी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ेрддु рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╣ै। рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рднाрд░рдд рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдХрд▓ाрдУ рдХा рдШрд░ рд╣ै рдЬिрд╕े рд╡िрднिрди्рди рдХрд▓ा рдк्рд░ेрдоिрдпों рдиे рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рджेрдХрд░ рдЗрд╕ рдзрд░ा рдХो рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХрд▓ाрдУं рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рдЗрди рд▓ोрдХ рдХрд▓ाрдУ рдоें рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХे рдЕंрддрд░ंрдЧ рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХा рд╕ूрдЪрдХ рд╣ै । рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рдХो рд╕ुрдЦ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХा рдЕंрддрд░्рдорди  рдЙрд╕ рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рд╕े рддрд░ंрдЧिрдд  рд╣ो рдЙрдарддा рд╣ै ,рдФрд░ рдлिрд░ рдпрд╣ी рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдоाрдирд╡ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЕंрдЧों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╣ोрдХрд░  рдиृрдд्рдп рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рдХिрд╕ी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдХा рд▓ोрдХрдиृрдд्рдп рдХेрд╡рд▓ рд╣рд░्рд╖ोрдЙрд▓्рд▓ाрд╕  рдХा рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рди рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдкрд░рдо्рдкрд░ा  рд╡ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдХ्рд░िрдпाрдд्рдордХ рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рд╕्рд╡्рдпрдоेрд╡  рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд░िрдЪрдп рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдП рд╣ोрддा  рд╣ै। рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ рдоें рдиृрдд्рдп рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдзाрдПं рд╣ै рдЬो рд╡िрднिрди्рди рдЕрд╡рд╕рд░ों рдкрд░ рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ै। рдпрд╣ां рд╣рдо рдиिрдо्рди рдиृрдд्рдп рд╡िрдзाрдУं рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░ेंрдЧे :-  1. рдкंрдеी рдиृрдд्рдп 2. рдЪंрджैрдиी рди